Verbinding met AKV | St Joost levert veel op – The Soul Machine

Onlangs is mijn ziel gegenereerd. Door een machine. De machine is ontworpen door studenten die de minor Arts and Interaction volgen van de Academie voor Kunst en Vormgeving | St. Joost van de Avans Hogeschool. De studenten ontwierpen naar aanleiding van een opdracht van het lectoraat Zorg rond het Levenseinde. Wij zijn heel blij met het resultaat: een wonderlijk apparaat om een persoon aan het levenseinde beter te leren kennen.

Samen met de kunsten

Het lectoraat heeft al eerder samengewerkt met de Kunstacademie. We vroegen aan tweedejaarsstudenten van de studierichting Grafisch / Ruimtelijk Ontwerp om een ontwerp te maken dat de beeldvorming van ‘oud, kwetsbaar en dood’ verbetert. De ontwerpen waren relevant, prikkelend en inspirerend (https://levenseinde.avans.nl/2019/03/26/beeldvorming-rond-palliatieve-zorg-en-de-kunsten/). Deze ontwerpen bevestigden ons vermoeden dat studenten van deze opleiding ons kunnen helpen om tot goede oplossingen in de palliatieve zorg te komen. 

We waren daarom ook heel blij met de nieuwe samenwerking die we aangingen met de kunstacademie, namelijk met de internationale minor Arts and Interaction. De studenten werd gevraagd om interactieve ‘ervaringen’ te maken. Wij kozen voor het thema zingeving en maatschappelijke inclusie van mensen waarbij het levenseinde een rol speelt. De opdracht luidde “Ontwerp een interactieve ervaring die de dilemma’s rond het levenseinde meer tastbaar maakt. Denk daarbij aan zingeving, nalatenschap en sociale inclusie.”

Nieuwe samenwerking

Vijf studenten kozen voor het thema van ons lectoraat en op vrijdag 25-10-2019 presenteerden zij hun werk. Het resultaat: The Soul Machine. In de woorden van de studenten: The Soul Machine is an interactive artwork that engages the user in a design process of their own soul. Deelnemers aan The Soul Machine bezoeken een zeskantige kiosk. Vijf van de kanten bieden een zintuiglijke ervaring; de zesde kant is de ‘generator’ die de ‘ziel’ produceert. De generator baseert zich op de reacties van de deelnemers op ieder van de vijf ervaringen.

De zintuigen 

Bij het station LUISTER hoort de gebruiker zeven geluiden (een motorfiets, de zee, industriële geluiden…). Met een druk op de knop kiest men het geluid dat hij of zij het beste bij zichzelf vindt passen. Ook bij ZIEN kan de gebruiker een keuze maken, maar nu uit beelden. Zeven builtjes met geurige inhoud moeten de gebruiker tot een keuze verleiden bij RUIKEN. Bij VOELEN steekt de gebruiker de handen in zakjes voor verschillende tactiele ervaringen: rijst, zaden, stukjes stof… Tenslotte mag de gebruiker PROEVEN van zeven bakjes met o.a. zwarte chocolade, pistachenootjes, chips, snoepjes…

Het geluid van de ziel

Na het vijfde zintuig wacht de gebruiker voor het zesde vlak van de machine. Raderen draaien, meters slaan uit, schuifjes gaan op en neer… The Soul Machine combineert de antwoorden op de vijf ervaringen. Tenslotte komt er een gele ponskaart uit een sleuf: de ziel. De gebruiker kan de kaart in een zo’n ouderwets speeldoosmechaniek steken en aan een slingertje draaien. De tingelende melodie die er dan klinkt is het geluid van de ziel.

Hoe werkt het?

Hoezo zijn het de zintuigen die de ziel weerspiegelen? vroegen we aan de studenten. Zij hadden bedacht dat de zintuigen een directe, ongefilterde reactie geven die, mits er niet te veel nagedacht wordt, een pure weergave bieden van de ‘echte’ persoon. In feite, zeiden de studenten, gaat het niet echt om dat gele ponskaartje. The Soul Machine zet aan tot reflectie, al is het naar aanleiding van de keuze tussen de streling van vanille of de prikkeling van kaneel. Voor even is alleen de gebruiker belangrijk. Aan het eind kan hij of zij een gesprek hebben over wie hij of zij echt is—voor mensen met een levenseindeperspectief een essentieel gesprek. De ziel kan een volgende keer weer aanzetten tot andere keuzen. Da machine produceert dan een andere ponskaart. Er klinkt een andere melodie en wie weet volgt er dan een ander gesprek.

Een proefimplementatie

Hiermee zou The Soul Machine een interessant, uitnodigend, laagdrempelig en relevant instrument kunnen zijn in zorgorganisaties waarbij het bespreken van zingeving bij levenseindevraagstukken niet vanzelfsprekend is. We zijn de studenten daarom bijzonder dankbaar dat we deze machine in de praktijk mogen proberen, bijvoorbeeld met een proefimplementatie in een verpleeghuis. Wij zouden The Soul Machine waarschijnlijk nooit bedacht hebben. We kunnen daarom niet genoeg benadrukken dat samenwerking tussen de zorg- en creatieve disciplines grote meerwaarde heeft.