Presenteren voor de minor Arts and Interaction

Door Michael Echteld, Wim Boluijt en Miriam Kersten

“Design an interactive experience that supports meaningful living and societal inclusion for people with limited life expectancies and their families”. Dat was de opdracht die wij van het lectoraat Zorg rond het Levenseinde (ZrL) afgelopen 5 september 2019 gaven aan de vierdejaars studenten van de minor Arts and Interaction van de kunstacademie St. Joost van Avans. Bij ZrL worstelen we soms met de meer abstracte vraagstukken rond het levenseinde, vragen over de betekenis van wat een mens overkomt, de zin of on-zin van het lijden, wat ons troost geeft, autonomie en de dood die het leven (over)neemt. Zeker als het belangrijk is om het publiek te betrekken bij levenseindevraagstukken lopen we tegen onze beperkingen aan. Studenten met een volledig ander perspectief kunnen dan helpen.

Dat weten we, omdat we positieve ervaring hebben met de manier waarop kunstacademiestudenten met onze thema’s aan de haal kunnen gaan. Eind 2018 presenteerden we het lectoraat aan tweedejaarsstudenten Grafisch | Ruimtelijk Ontwerp van St. Joost. De opdracht aan hen toen was om de beeldvorming rond het levenseinde in een verpleeghuiscontext te verbeteren. Hoe kunnen kunst en ontwerp bijdragen aan het gemakkelijker of vanzelfsprekender maken voor zowel bewoners als personeel om levenseindeonderwerpen bespreekbaar te maken. De resultaten toonden de studenten in het voorjaar van 2019 en hebben we hier getoond: https://levenseinde.avans.nl/2019/03/26/beeldvorming-rond-palliatieve-zorg-en-de-kunsten/. Het verpleeghuis waar we mee samenwerken in dit project reageerde positief en verschillende partijen toonden en tonen belangstelling voor de producten van de studenten.

Nu stonden we dus voor studenten van de minor Arts and Interaction. Interessant is dat er internationale studenten deelnemen aan de minor. We presenteerden dus in het Engels. Denken zij anders over zorg rond het levenseinde dan de andere studenten? Net zo interessant is dat we nu samen presenteerden met het lectoraat Active Ageing van Avans, van collega-lector Louis Neven. Een derde partner van de minor is Submarine (http://submarine.nl), een productiemaatschappij die film, documentaire, animatie en transmediale producties maakt. Wij kozen voor het thema zingeving en maatschappelijke inclusie van mensen waarbij het levenseinde een rol speelt in hun leven. 

Louis Neven (lectoraat Active Ageing) presenteert over beeldvorming bij ouderen

Als de levensverwachting beperkt is, staat goede kwaliteit van leven, voor zowel de persoon als zijn of naasten, voorop. Het bestrijden van o.a. pijn, angst en eenzaamheid is daarbij van belangrijk. Daar is in Nederland aandacht voor. Wat in zowel de zorg als in de maatschappij minder aandacht heeft is zingeving: het leiden van een zinvol laatste deel van het leven (dat weken, maanden of soms jaren kan duren). Zingeving aan het levenseinde is voor een humane samenleving van essentieel belang. Daarbij is verbondenheid met familie, vrienden en de maatschappij een groot thema. Hoe erg is het als de maatschappij niet meer open voor je staat als je je laatste levensfase ingaat? Wij illustreerden dit thema aan de hand van één van onze thema’s, namelijk ‘ De laatsten van een Gedeeld Verleden’ (https://levenseinde.avans.nl/2018/11/01/de-laatste-zijn/), waarin onderzocht wordt welke zingevings- en inclusieaspecten een rol spelen bij mensen die, b.v., de laatste vertegenwoordigers zijn van een familie, of een ambacht. Of de laatste getuigen van een historische gebeurtenis. Ook toonden we hoe het thema een positie heeft in de kunstgeschiedenis, de filosofie en het persoonlijke verhaal. 

Miriam Kersten activeert de studenten
Miriam Kersten deelt een verhaal van een laatste van een gedeeld verleden
Wim Boluijt toont kunst gerelateerd aan de dood en de maatschappij

Hopelijk kiest een aantal studenten voor ons thema. Wij hebben veel belangstelling voor de frisse open blik van kunstenaars en ontwerpers.  Zullen zij erin slagen om rond dit thema een product of een ervaring met meerwaarde te maken? Zeker het internationale aspect is nieuw voor ons en we hopen later dit jaar door hen een spiegel voorgehouden te krijgen die ons schudt of prikkelt of port of inspireert. Or all of the above.